Từ cây lanh cho đến “thổ cẩm” lanh – phần 2

Khi đã chuẩn bị sợi xong, việc dệt vải sẽ được bắt đầu. Khung cửi để dệt rất đơn giản, chỉ có hai thanh gỗ tiết diện 12 cm x 12 cm, dài 60 cm đặt cách xa nhau khoảng 50 cm. Giữa hai thanh gỗ đó có bốn thanh ngang nhỏ hơn ghép và hai thanh đứng tạo thành khung cửi, con thoi để dệt khá to. Khi dệt người ta buộc chúng dựa vào cột nhà, người dệt ngồi trên ghế đẩu.

Công đoạn dệt vải lanh là công đoạn thể hiện sự khéo léo, chăm chỉ. Đây là một tiêu chí để đánh giá tài năng, đạo đúc, phẩm chất và khả năng quán xuyến công việc của chị em phụ nữ. Từ những cuộn sợi lanh đã được làm trắng, sạch, người ta đem vào khung dệt, qua nhiều công đoạn hoàn thành một mảnh vải để rồi đem mảnh vải đó đi nhuộm chàm dùng để may quần áo. Quy trình nhuộm chàm được tiến hành làm hai công đoạn là chế biến chàm và nhuộm vải.

Dệt vải lanh

1/ Chế biến màu chàm

Chàm cắt về ngâm lúc còn tươi là tốt nhất. Người ta cho cây chàm vào vại ngâm 2 -3 hôm, đến khi lá mục rữa, ngửi thấy mùi thối thì vứt bỏ lá đi gạn lấy nước, cho thêm nước tro bếp và vôi khuấy đều, lấy gáo múc lên đổ xuống đến khi thấy nước chàm chuyển từ xanh sang vàng, sủi bọt lên có màu đen và tự tan hết là được. Qua một đêm để lắng gạn phần nước trong, phần còn lại lắng xuống dưới, đặc, dẻo như bùn non, đó chính là cao chàm.

Cao chàm còn được gọi là nước chàm giống. Trước khi nhuộm khoảng 1 tuần phải lấy một lượng chàm giống đủ nhuộm số vải đã định, pha với nước lá chua đun sôi, nước tro lọc để tạo thành thuốc nhuộm. Khi thấy nước chuyển mà vàng, bọt đen thì cho sợi vào nhuộm thử. Nếu nhuộm màu chưa đẹp cần thêm nước giống cho đủ độ màu.

Nhuộm chàm cho vải lanh

2/ Nhuộm vải:

Nhuộm vải là công việc vất vả, mất nhiều thời gian và đỏi hỏi tính kiên nhẫn cao. Muốn nhuộm chàm phải chọn ngày nắng, mỗi cuộn sợi khi nhuộm được buộc một sợi lạt để khỏi rối. Trước khi nhuộm, sợi được nhúng qua nước lá cho ngấm đều sau đó mới nhúng vào nước nhuộm. Để có được màu chàm như ý muốn, mảnh vải phải được nhuộm đi nhuộm lại nhiều lần trong nhiều ngày. Người ta thường ngâm vải trong dung dịch chàm chừng 1 giờ đồng hồ, sau đó mới vớt ra để ráo nước rồi lại ngâm tiếp.

Vải lanh được phơi sau khi nhuộm chàm

Thời gian ngâm cho vải lên màu đẹp phụ thuộc nhiều vào thời tiết. Gặp thời gian nắng ráo, mỗi mảnh vải chỉ cần 3 – 4 ngày là có thể nhuộm xong; nhưng nếu trời mưa, phơi vải lâu khô, khoảng thời gian đó có khi kéo dài tới cả tháng.

Để cho nước chàm ngấm vào sợi, cần phải bóp mạnh, đều tay khoảng 30 phút cho ăn màu thì vớt ra vắt khô, đập và giặt sạch nước vôi rồi phơi. Phơi vải tuy đơn giản nhưng là khâu quan trọng trong quy trình nhuộm vải. Trong quá trình phơi phải thường xuyên lật vải cho khô đều thì màu mới đẹp, không bị vết.

Công đoạn vẽ sáp ong lên vải lanh

Chính vì được nhuộm kỹ như vậy mà màu chàm rất bền, đẹp. Tùy thuộc vào mục đích sử dụng của người dệt, người ta có thể đem mảnh vải đó đi vẽ họa tiết sáp ong để làm phần trên của váy, hoặc có thể thêu hoa văn với những họa tiết khác nhau với những gam màu thêu xanh, đỏ, tím, vàng để may váy hoặc dùng để làm tạp dề, chăn, màn, khăn…

Vải lanh không chỉ bền mà còn được biết đến là một loại sản phẩm có lợi cho sức khỏe, không bị mốc, có khả năng hấp thụ cao, luôn tạo cho làn da sự thông thoáng mỗi khi mặc. Đây là một trong những ưu điểm nổi bậc nhất của vải lanh.

By: Lê Thư (lethianhthu.com)

0919.39 79 80

Email: thulta0406@gmail.com